De begroeting is een belangrijk aspect van de taal in West Afrika dus ook van het Djerma.
Extra aandacht voor dit aspect is daarom niet meer dan logisch. Zoals in elke taal zijn sommige begroetingen afhankelijk van het tijdstip van de dag en andere niet. Daarnaast is de context, de omstandigheden waaronder de ontmoeting plaatsvindt, van belang.

Bij het onderdeel begroetingen worden grammaticale vormen gebruikt, die nog niet in de grammatica van deze les behandeld worden. Laat u zich hierdoor echter niet afschrikken.

We beginnen met de begroeting die het meest gebruikt worden.

Op elk moment:

Persoon A: Fofo (Hallo, betekent ook: bedankt)

Persoon B: Ngoyya: (Eveneens gegroet)

In het algemeen geldt: antwoord met ngoyya op elke begroeting die fo of fonda bevat.
Ngoyya kan ook worden opgevat als: 'insgelijks, van hetzelfde', maar het wordt alleen gebruikt bij het beantwoorden van een begroeting.
 

's Ochtends (alleen individuele personen):

Persoon A: Ni kani baani?

Persoon B: Baani samay. Ni kani ka baan, dey?

Persoon A: Baani samay.

Vertaling
Persoon A: Heb je goed geslapen?
Persoon B: Prima. Heb jij goed geslapen?
Persoon A: Prima.

Behalve Ni kani baani zegt men ook Mate ni kani?, wat betekent 'Hoe heb je geslapen?'.
Ni gebruikt men zowel voor 'jij' als voor 'u' (zie 1.D.1).

Baani samay betekent letterlijk vertaald 'in goede gezondheid' en gebruikt men als een standaard antwoord, zoals wij reageren met 'prima'. Men kan een reactie kracht bij zetten door het woord walla toe te voegen: Baani samay, walla. (werkelijk prima).
 

Namiddag (alleen individuele personen):

Persoon A: Ni foy baani?

Persoon B: Baani samay. Ni foy ka baan, dey?

Persoon A: Baani samay.

Vertaling
Persoon A: Heb je een goede dag gehad?
Persoon B: Prima. Heb jij een goede dag gehad?
Persoon A: Prima.

Inleiding

Het is belangrijk u te realiseren dat de grammatica van het Djerma soms afwijkt van de Nederlandse of van die van de andere westerse talen zoals Frans, Duits of Engels. Helaas geldt, net als bij deze talen, dat uitzonderingen op de regels minstens zo talrijk zijn als de regels zelf.
In sommige gevallen kunnen er geen regels ontdekt worden. In degelijke gevallen zit er niets anders op dan het een en ander uit het hoofd leren.

Onderwerpen in deze les:

De persoonlijke voornaamwoorden zijn in alle gevallen onveranderlijk; dat wil zeggen onafhankelijk of het persoonlijke voornaamwoord in de zin de functie heeft van het onderwerp, het meewerkend voorwerp of het lijdend voorwerp, of dat het als bezittelijk voornaamwoord wordt gebruikt.

U leert later meer over het gebruik van de lange vormen van 'a' en 'i' (ngey, ey, nga), onder andere in de lessen 3.D.4 en 4.D.1. De begin 'n' van deze twee woorden wordt uitgesproken als 'in' in het woord 'slinger'.

Het Djerma kent geen lidwoorden. Het idee van het bepaald lidwoord (het, de) wordt uitgedrukt door het gebruik van de klinkers "a" of "o" aan het eind van het enkelvoudig zelfstandig naamwoord. Als algemene regel geldt dat:

1. Zelfstandige naamwoorden eindigend op een 'a' veranderen niet als ze als bepaald worden gebruikt. Bij de uitspraak van het woord wordt het bepaald zijn ervan aangegeven door de 'a' op het eind van het woord te accentueren.
2. Zelfstandige naamwoorden eindigend op een 'o' krijgen of een 'a' er bij of de 'o' verandert in een 'a'.
3. Zelfstandige naamwoorden eindigend op een 'e', 'i', 'u' krijgen er een 'o' bij of de klinker verandert in een 'o'.

Het bepaald meervoud van een zelfstandig naamwoord kan eenvoudig worden gemaakt door de laatste klinker van het zelfstandig naamwoord in het bepaald enkelvoud te vervangen door ey. De uitgang ey is dus de uitgang van het zelfstandig naamwoord in het bepaald meervoud.

Formeel gesproken bestaat het onbepaald lidwoord 'een', zoals we dat in het Nederlands kennen, niet in het Djerma. Bij vertaling van het Djerma naar het Nederlands zullen we dit onbepaald lidwoord vaak moeten toevoegen, terwijl er in het Djerma niets staat.

Indien er een noodzaak is om iets te specificeren of om het aantal weer te geven, dan wordt het bijvoeglijk naamwoord fo (één) achter het zelfstandig naamwoord gezet.

Een manier op uit te vinden of u wel of niet fo moet toevoegen, is uzelf de vraag te stellen of je 'een' in het Nederlands kunt vervangen. Indien je 'een' kunt vervangen door 'een bepaald' of 'één enkel' of 'één' dan moet fo worden toegevoegd. Indien dit niet het geval is, dan moet fo niet gebruikt worden na het zelfstandig naamwoord.

Zoals in de inleiding is gemeld en we nu herhalen: verwacht niet dat de grammaticale ideeën van het Djerma op alle punten overeenkomen met die van het Nederlands. Ons idee van werkwoordtijden en de wijze waarop hier in het Djerma tegen aangekeken wordt, zijn duidelijk verschillend. In de aantonende wijs kan een Djerma werkwoord slecht twee dingen laten zien, namelijk of een actie voltooid is of niet.

Een niet-voltooide actie kan iets zijn dat gebeurd is, dat nu gebeurt, dat regelmatig gebeurt, dat op het punt staat te gebeuren of dat zal gebeuren. Het feitelijk idee van de tijd zal regelmatig eerder kunnen worden afgeleid uit de context dan uit de werkwoordsvorm, hoewel als er een partikel (hulpwoord bij het werkwoord) in de zin voorkomt kan dit een aanwijzing geven van de tijd.

Een Djerma werkwoord zonder partikel is in de verleden (of voltooide) tijd (of toestand van 'zijn'). Er zijn geen vervoegingen, het werkwoord zelf verandert nooit, of het nu gaat om de persoonsvorm of het aantal of de tijd.

Er zijn twee manieren om een eenvoudige vraag te stellen:

• Door het toevoegen van "wala" aan het eind van de zin.

De Nederlandse vertaling in de "verleden tijd" begint in dat geval met de persoonsvorm: "Persoonsvorm + onderwerp + ....?"
Deze toevoeging wala is ongeveer vergelijkbaar met het Franse "n'est-ce pas?"

• Men kan de vraag ook stellen door de toon van de stem te verhogen, zoals we dit ook in het Nederlands doen.