De besprekingHet motto van het boek is « Ce si ba karji »,
het Djerma spreekwoord vermeld op de kaft.
Dit betekent letterlijk « de voet houdt niet van
doornen ». De diepere betekenis is dat mensen
afkeer hebben van ziekte, het slechte en men
zich liever richt op het fijne, het goede, de
gezondheid.
Nog een voorbeeld om u lekker te
maken en ook voor ons goed invoelbaar is. « Ay si ay
ciiri daŋ caŋ ham ra » betekent letterlijk « Ik
voeg mijn zout niet toe aan rattenvlees ».
Bernard licht toe dat zout in sommige dorpen een
schaars goed is. Rattenvlees is vlees dat van
weinig waarde wordt geacht, iets dat
kinderen soms eten, de trotste buit van hun gezamenlijke
jacht. Je gaat geen « parelen voor de
zwijnen gooien » en bewaard je kostbare bezit
voor beter, meer geschiktere situaties.
Als je als buitenlander ergens indruk mee
kunt maken, dan is het wel door het gebruik van
spreekwoorden. En als je een spreekwoord per
ongeluk verkeerd gebruikt, dan heb je altijd nog
de lachers op je hand.
In het voorwoord meldt Maga-Mazou Areynatou
welk een wonderbaarlijke gevolg het gebruik van
spreekwoorden had, toen Yves Bernard deze ging
gebruiken in zijn dagelijkse praktijk als
(christelijk) geestelijk verzorger. Ook
niet-christelijke patiënten deden daarna een beroep
op hem voor ondersteuning en troost. Hij was niet langer
de katholieke Pater Yves, maar een Djerma die hun
troost bracht.
Het leren doorgronden van een spreekwoord in
een vreemde taal, is
tevens het leren doorgronden van de vreemde cultuur
verbonden met die taal. Een spreekwoord is een
wereld in een notendop, het roept beelden op en
verteld bijvoorbeeld wat
belangrijk, gevaarlijk, of lief wordt gevonden.
Om deze twee redenen is het boek een
aanrader voor iedereen die voor enige tijd gaat
werken of reizen in westelijk Niger. Bernards keuze
voor gezondheid als centraal thema voor dit boek is geen
probleem. Gezondheid is sowieso een belangrijk
thema in het dagelijkse leven, maar bovendien zijn bijna alle
spreekwoorden ook in niet-medische situaties te
gebruiken zoals het tweede voorbeeld hierboven duidelijk maakt. In welke situaties een spreekwoord
kan worden gebruikt wordt beschreven.
Het gebruikte Frans is
toegankelijk voor mensen met een basiskennis van
deze taal, ook al omdat het boek, mijn inziens zeer
on-Frans, kort en bondig is geschreven.
Leuk is zonder meer ook het
trefwoordenregister. Op basis
van een Djermawoord, waarvan de vertaling wordt
gegeven, zijn de spreekwoorden te vinden waarin
dit woord een belangrijke rol speelt.
Terug
De opbouw van het boek
De schrijver is een systematicus. Het
boek heeft daarom iets weg van een
naslagwerk, alleen aldoor het nummeren en
telkens precies verwijzen naar de bron. Toch
kun je het boek met plezier lezen als
een bundel (zeer) korte verhalen. Elke avond een
verhaaltje voor het slapen gaan.
Na twee heldere en korte inleidingen (elk een
bladzijde), een van de leidster van het
taalkundigonderzoek op de Universiteit van
Niamey en een van de schrijver zelf, volgt een
duidelijke toelichting voor de lezer. In het boek worden in totaal 92
spreekwoorden in detail besproken. Het
aantal spreekwoorden dat u kunt leren is een
veelvoud hiervan, omdat bij vele
basisspreekwoorden vaak een of
meerdere alternatieven zijn gegeven.
Het boek is verdeeld in vijf hoofdstukken:
- gezondheid, een groot goed
- de ziekten
- zich verzorgen is een fundamentele
plicht
- voorkomen van ziekte
- meevoelen
In elk hoofdstuk zijn spreekwoorden opgenomen
die met deze thema´s te maken hebben. Drie
hoofdstukken kennen zelf paragrafen met
deelthema´s.
Boven elk spreekwoord is het specifieke thema
aangegeven. Het spreekwoord wordt zowel
letterlijk, woord voor woord, als in
meer algemene zin vertaald. Daarna komen achtereenvolgens
de oorsprong, het gebruik binnen het thema
gezondheid, varianten van het spreekwoord, de
filosofie erachter en het gebruik in andere
situaties aan de orde. De varianten zijn minsten
zo interessant en worden zelf ook kort
besproken, met een letterlijke en een algemene
vertaling en een korte toelichting. Tot slot
worden telkens nog een aantal voorbeelden van
verwante (Franse) spreekwoorden vermeld en wordt
gerefereerd naar verwante teksten in de Bijbel
of de Koran. Dit laatste komt natuurlijk voort
uit Bernards missionaire achtergrond.
De uitgebreide inhoudsopgave staat, in
tegenstelling to veel andere Franse boeken,
voorin. Het bronnenoverzicht achterin is beperkt
tot helaas niet of niet gemakkelijke
verkrijgbare literatuur. Ook achterin zijn
het dankwoord en het trefwoordenregister. Deze laatste vertrekt
ingang via het Djerma.
Terug
